سبا ولدخان در سال ۱۹۷۴ در تهران متولد شد. ایشان در ایران و در رشته پزشکی تحصیل کرده و در سال ۱۹۹۶ (۱۳۷۵) از دانشگاه علوم پزشکی ایران فارغ التحصیل گردید. پس از فارغ التحصیلی در تهران، به آمریکا رفته و در دانشگاه کلمبیا تحصیلات خود را ادامه داد که طی دوران تحصیل چندین بار برای کارهای آموزشی و پژوهشی و از جمله رساله دکتری خود برنده جوایزی شد.
ایشان در سال ۲۰۰۵ جایزه دانشمند جوانGE را برای موفقیتش در درک مکانیسم اسپلایسوزوم ها از آن خود کردند. اهمیت اسپلایسوزوم ها، که از RNA و زیر واحدهای پروتئینی تشکیل می شوند، در آن است که اشتباهات آن ها مسبب ۲۰ تا ۳۰ درصد از بیماری های ژنتیکی انسانی است. دکتر ولدخان با این کشف به دانشمندان کمک کرد تا شناخت بهتری از بیماری های ژنتیکی متعددی به دست آورند. ولدخان با اشاره به این که ساختار بسیار بزرگ و پیچیده این سیستم، فهم عملکرد آن را تاکنون غیرممکن کرده بود، خاطرنشان کرد: من در تحقیقات خود توانستم از بین بیش از ۳۰۰ جزء مختلف ماشین اسپلایسوزوم، دو مولکول را که نقش اساسی در عملکرد سیستم دارند را شناسایی کنم. وی با اشاره به اینکه در هر سلول حدود ۱۰ هزار اسپلایسوزوم وجود دارد، اظهار داشت: اسپلایسوزوم ساختاری پیش ساخته نیست، بلکه در هر لحظه بر اساس سیگنال ارسالی از هر ژن و نحوه تغییرات لازم در آن، مولکول های تشکیل دهنده این ماشین سلولی که به میزان ده ها برابر بیش از کل اسپلایسوزوم های فعال در سلول پراکنده اند به یکدیگر محلق شده و پس از انجام عمل مورد نظر مجددا پراکنده می شوند.
دکتر ولدخان خاطر نشان کرد: با استفاده از اطلاعات به دست آمده درباره ساختار این ماشین سلولی توانستیم مدل ساده ای از آن را از طریق واکنش های شیمیایی بین چند مولکول طراحی کرده و نشان دهیم که عملکرد آن مشابه عملکرد ماشینی در داخل سلول است. به این ترتیب راه برای انجام طیف وسیعی از مطالعات تحقیقاتی درباره جنبه های مختلف بنیادی و کاربردی این ماشین های پیچیده سلولی باز شده است. به این ترتیب می توان تحقیقات را به مطالعه هر چه بیشتر درباره ساختار و عملکرد شیمیایی مولکول های مختلف تشکیل دهنده ماشین معطوف کرد یا با شبیه سازی هر چه بیشتر مدل موجود با شرایط طبیعی داخل سلول، عوامل مختلفی را که باعث اختلال در عملکرد اسپلایسوزوم و بروز جهش های ژنتیکی و ایجاد بیماری های مختلف از جمله سرطان می شوند بررسی کرد یا تحقیقات را به صدها زمینه مختلف دیگر هدایت نمود.
ایشان خاطر نشان می کند: ما تقریبا به ساختار اسپلایسوزوم ها پی برده ایم، به این معنی که ژنی که برای آنها کد می شود را می دانیم و از ساختار شیمیایی بخشی از مولکول های تشکیل دهنده آن نیز آگاهی داریم، ولی اینکه چطور این مولکول ها کنار هم قرار گرفته و این دستگاه عظیم را می سازند و اینکه چطور عملکرد خود را با یکدیگر تنظیم می کنند به دلیل پیچیدگی فوق العاده این ماشین همچنان ناشناخته مانده است که با دستیابی به مدل ساده این مولکول امیدواریم بتوانیم به تدریج به این سئوالات هم پاسخ دهیم.
در پی این موفقیت، دانشگاه های بسیاری به ایشان سمت های تحقیقاتی پیشنهاد کردند. دکتر ولدخان در سال ۲۰۰۴ وارد مرکز زیست شناسی مولکولی در دانشگاه کیس وسترن رزرو شد که از برجسته ترین مراکز تحقیقاتی در نوع خود است. ایشان در حال حاضر در همان جا به عنوان دانشمند زیست پزشکی، استادیار و پژوهشگر در زمینۀRNA فعالیت می کند.
دکتر ولدخان در پاسخ به این که رمز موفقیت او چیست، متواضعانه می گوید، «سخت کوشی و تفکر غیر معمول! تابع منطق عجیبی هستم که خودِ منطق با آن بیگانه است؛ به لحظات خنده داری منتج می شود اما موثر است! ولی از شوخی گذشته، بسیار خوشبین هستم و بنابر این با اعتماد به نفس فوق العاده زیاد و بدون پشتوانه به دنبال ایده های عجیب و غریب می روم و بعضی وقت ها به نتیجه می رسم، و همین کافی است.»
استادیار جوان دانشگاه کیس و برنده جایزه دانشمند جوان سال که پس از طی دوره پزشکی عمومی تحصیلات خود را در زمینه زیست شناسی مولکولی پی گرفته است، درباره علت تغییر رشته و گرایش خود به تحقیقات بنیادی و آزمایشگاهی گفت: زمانی که در رشته پزشکی تحصیل می کردم، موج کشف ساختار مولکولی سلول ها و اساس مولکولی بیماری ها تازه آغاز شده بود. به وضوح می دیدم تغییراتی که در پزشکی مدرن به وجود می آید به جای بیمارستان ها در آزمایشگاه های علوم پایه رقم می خورد؛ این اتفاق برای من بسیار هیجان انگیز بود و دوست داشتم که جزئی از این موج تازه باشم، بنابراین تصمیم گرفتم از فعالیت های بالینی به فعالیت های پژوهشی تغییر مسیر بدهم.
ولدخان در سال ۲۰۰۴ جزو ۱۵ استادیار دانشگاه ها و موسسه تحقیقاتی در آمریکا بود که موفق به دریافت این جایزه ویژه استادیاران تازه کار شد.
کسب فلوشیپ RNA Society ، جایزه یادبودPeter Sajovic تحقیقات برجسته بیولوژی دانشگاه کلمبیا و جایزه بین المللی رساله دکتریHorold weintraub در سال ۲۰۰۲ ، دریافت جایزهJames Howard McGregor در سال ۱۹۹۸، دریافت فلوشیپ از دانشگاه کلمبیا در سال ۱۹۹۶ و کسب رتبه چهارم آزمون جامع علوم پایه پزشکی ایران در سال ۱۹۹۳ از دیگر افتخارات علمی این استاد جوان ایرانی است. سبا ولدخان همچمین برنده جایزهٔ سال ۲۰۰۵ انجمن پیشبرد علوم آمریکا شده و جایزه مقاله برتر مجله ساینس سال ۲۰۰۴ را نیز از آن خود کرده است.
برگرفته از: سایت ها و خبرگزاری های معتبر علمی