مقدمه
با دست به دست هم دادن عواملی که در گزارش های پیشتر ذکر شد، پیک شدید و تلخی به وقوع پیوست و اکنون در میانه این پیک هستیم. به این ترتیب سناریوی بدبینانه اتفاق افتاده است و نه تنها جامعه ایران، بلکه به طور کلی همه کشور هایی که در نیم کره شمالی هستند را پیش روی یک خیز بزرگ در آمار ها قرار داده است. در گزارش قبل به رشد زیاد آمار ناقلین اشاره شده بود و صراحتا گفته شده بود که چنانچه سناریوی بدبینانه اتفاق بیافتد آمار مبتلایان جدید از 5 هزار مبتلا نیز بالاتر خواهد رفت که با توجه به بالا بودن رشد آمار ناقلین ممکن است آمار سناریوی بدبینانه از این اعداد نیز بالا تر برود.
به علت پاره ای از دلایل و رشد زیاد آمار ها، در این گزارش و گزارش های بعدی از مدل های دیگری نیز استفاده می شود تا آمار ها با دید وسیع تری بررسی شوند.
آنچه گذشت
بیماری کووید-19 تا لحظه نگارش این گزارش 727 هزار بیمار را در ایران و تقریبا 52.7 میلیون بیمار را در جهان مبتلا کرده است که از این تعداد در ایران نزدیک به 40 هزار نفر و در جهان 1.29 میلیون نفر جان خود را از دست داده اند. در کشورمان، ایران، شیوع بیماری از یکم اسفند ماه رسما اعلام شد و هم اکنون در میانه سومین و شدیدترین موج خود قرار دارد. موج های اصلی بیماری در گزارش های آماری لیوژن فارمد، پیشتر اطلاع داده شده بودند.
درصد کشندگی دقیق در این روز ها حدود 6.5 درصد محاسبه شده است و بر این اساس از هر 16 بیماری که دوره بیماری آن ها تمام می شود، 15 نفر بهبود یافته و 1 نفر متاسفانه جان خود را از دست می دهد. طول دوره بیماری 14 روز است که میانه آن در 5-6 روز قرار دارد و بر این اساس بیش از نیمی از مبتلایان در یک بازه 6 روز از جامعه مبتلایان و بیماران با سرنوشت نامعلوم خارج می شوند.
آنچه خواهیم دید
در ادامه نتایج مدل TSAF را برای پیشبینی کوتاه مدت دو هفته ای و پیشبینی بلند مدت 50 روزه خواهیم دید. به منظور آشنایی با جزئیات بیشتر مدل ها و نحوه محاسبات، شما می توانید فایل کامل این مقاله را در وب سایت لیوژن فارمد مطالعه نمایید.
به طور کلی پیشبینی می شود زمستان سختی در پیش روی خود داشته باشیم. ممکن است آمار مبتلایان جدید بر اساس دو سناریو افت پیدا کند. اما متاسفانه بر اساس هر سه سناریوی احتمالی، رشد آمار فوتی ها را شاهد خواهیم بود. زمستان پیش رو به علل مختلفی از جمله آغاز فصل آنفولانزا و به طور کلی بیماری های پنومونی (عفونت های ریوی)، سردتر شدن هوا و بروز Seasonality بیماری (به معنای فصل مناسب بیماری زایی کروناویروس نوپدید) و همچنین کاهش احتیاط مردم (خسته شدن از ماسک زدن، افزایش گردهمایی ها، از بین رفتن ترس و…) زمستانی سخت و به تعبیری سیاه خواهد بود.
اما هیچ اپیدمی در تاریخ بدون دخالت حکومت ها به شیوع ادامه نداده است. تصمیمات امروز ما می توانند از بروز بسیاری از پیک ها جلوگیری کرده و جان افراد زیادی را نجات دهند. امروزه در ایران 50 درصد جمعیت ماسک می زنند که در واقعیت این عدد کمتر نیز می باشد. با بررسی های SEIR انجام شده توسط IHME با افزایش ماسک زدن به 95 درصد، از مرگ 13900 هم وطنمان جلوگیری خواهد شد.
میزان موبیلیته یا میانگین تحرک مردم در آبان ماه 1399 تنها 6 درصد نسبت به دی ماه 1398 و قبل از شیوع کروناویروس کاهش یافته است. به این ترتیب عملا هیچ کاهشی در تحرک مردم اتفاق نیافتاده است. همه ما در برابر این بیماری مسئول هستیم. شما چقدر مسئولیت خود را انجام داده اید؟
مدل TSAF
نتایج مدل های اتو رگرسیو AR و اتو رگرسیو با میانگین متحرک ARMA به طور کلی با احتمال کمتری افت آمار را پیشبینی می کنند. اما سرعت افزایش مبتلایان جدید کمتر خواهد شد. لذا احتمالا آمار مبتلایان در بازه 10000 الی 12500 مبتلای جدید در هر روز باقی خواهد ماند. هر چند طبق سناریو های خوشبینانه و بد بینانه این آمار ممکن است به ترتیب تا 9750 افت یا تا 14750 رشد کند.
تصویر 1. نتایج مدل TSAF برای 14 روز آینده با تکنیک های MA (راست) و ARMA (چپ)
مدلسازی TSAF برای 50 روز آینده با تکنیک ARIMA.
مدل DELPHI
دل DELPHI مدلی بر پایه SEIR یا نوعی SIR تعمیم یافته است که در گزارش های ابتدایی به مدل SIR اشاره شده بود. امروزه سازمان های متریک داده های سلامت بسیاری از قبیل موسسه سلامت MIT، Institute of Health Metrics and Evaluation یا به اختصار IHME و سایر موسسات مدلسازی های آماری اپیدمی ها از مدل SEIR برای مدل کردن رشد و گسترش کووید-19 استفاده می کنند.
در شکل زیر شمای کلی مدل را می توانید مشاهده کنید:
مدل IHME
مدل DELPHI توضیح خوبی از وضعیت کشور های مختلف می دهد. اما پارامتر های این مدل در برخی از موارد ناهمخوانی هایی با پارامتر های واقعی جامعه ایران دارند. به عنوان مثال پارامتر های گاما (سطح محدودیت ها) و نرخ تشخیص rd را مورد بررسی قرار می دهیم.
مقدار تابع گاما با تقریب ارائه شده در DELPHI در طول زمان به شکل زیر خواهد بود.
هرچند از سوی دیگر و با مراجعه به اطلاعات IHME می دانیم که وضعیت اعمال محدودیت ها در ایران به شکل زیر بوده است:
تصویر 2. تعداد محدودیت های اعلام شده از سوی دولت هر کشور (پیکان قرمز نشان دهنده ایران است)؛ منبع: IHME
و اگر تعداد محدودیت های اعمال شده در ایران در طول زمان را بررسی کنیم به این شکل خواهیم رسید:
تصویر 3. تعداد محدودیت های اعلام شده از سوی دولت هر کشور در طی زمان (پیکان قرمز نشان دهنده ایران است)؛ منبع: IHME
هر چند این عکس در 22 اکتبر یعنی سه هفته قبل از نگارش و انتشار این مقاله آپدیت شده است. اخیرا دو محدودیت دیگر با عناوین منع سفر های بین استانی صرفا بر اساس پلاک خودرو و همچنین منع تردد شبانه بعد از ساعت 18 نیز وضع شده اند که تعداد محدودیت ها را به 6 عدد می رسانند. به این ترتیب نمودار گاما در ایران را به شکل زیر خواهیم داشت:
تصویر 4. شاخص موبیلیته مردم ایران (براساس داده های تلفن های همراه)؛ کشور تایلند 15 الی 20 درصد کاهش موبیلیته را در ماه گذشته داشته است. منبع IHME
سناریو ها
از این پس در گزارش های آماری کرونا لیوژن فارمد سعی خواهد شد تا تخمین پارامتر های مدل به صورت نزدیکتر به واقعیت جامعه ایران انجام شود. نتیجه حل مدل SEIR با پارامتر های IHME به شکل زیر خواهد بود.
تصویر 1. نتایج مدل TSAF برای 14 روز آینده با تکنیک های MA (راست) و ARMA (چپ)
مدلسازی TSAF برای 50 روز آینده با تکنیک ARIMA.
سناریو های مختلف منتج از شبیه سازی ها و مدلسازی ها
بر اساس سناریوی خوشبینانه
در صورت افزایش ماسک زدن به 95 درصد و باقی ماندن محدودیت ها به صورت جدی، آمار مبتلایان به سرعت کاهش خواهد یافت و پیک فعلی مبتلایان در 12 هزار مبتلا به پایان خواهد رسید. آمار ها تا پایان بیماری کاهش خواهند بود و در دو هفته آتی 140 هزار مبتلای جدید به بیماران کووید-19 افزوده خواهند شد. در خصوص آمار فوتی ها نیز متاسفانه احتمالا رشد آمار را تا 560 فوتی خواهیم داشت.
سناریوی واقع بینانه
بر اساس این سناریو چنانچه شرایط فعلی بدون تغییری ادامه پیدا کند، آمار مبتلایان کمی دیگر و تا 13500 مبتلای جدید افزایش خواهد یافت و سپس کاهش می یابد. لذا در دو هفته آتی 180 هزار مبتلای جدید خواهیم داشت. در خصوص آمار فوتی ها نیز متاسفانه احتمالا رشد آمار را تا 560 فوتی خواهیم داشت.
سناریوی بدبینانه
چنانچه ماسک زدن تغییری نکند و محدودیت ها نیز کمتر شود سناریوی بدبینانه رخ خواهد داد. به این ترتیب آمار مبتلایان جدید بدون توقف رشد خواهد داشت و حتی ممکن است به سقف 20500 مبتلای جدید نیز برسد. آمار فوتی ها نیز بدون توقف افزایش خواهد یافت و ممکن است در دراز مدت (دی ماه- بهمن ماه) به 1190 فوتی در هر روز نیز برسیم.
همه گزارش ها، اعداد و آمار ها مستخرج از اطلاعات وزارت بهداشت ایران، سازمان بهداشت جهانی و CDC، IHME و انستیتو سلامت MITمی باشند. امید است این گزارش های مورد استقبال نهاد های تصمیم گیرنده ای نظیر سازمان بهداشت، سازمان مطالعات مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی قرار بگیرند تا سایه این بیماری منحوس از سر کشورمان کم شود ان شاءالله.